TIỂU KHÔNG KIỂM SOÁT Ở NGƯỜI CAO TUỔI

Đánh giá

TIỂU KHÔNG KIỂM SOÁT Ở NGƯỜI CAO TUỔI

 

ĐẠI CƯƠNG

Tiểu không kiểm soát hay nói một cách khác là tiểu tiện không tự chủ được xác minh là bất cứ sự kêu ca về sự dò rỉ nước tiểu không tự chủ gây khó chịu .Tiểu không kiểm soát là 1 tín hiệu hay hiện tượng của rối loạn chức năng đường tiểu chứ không phải là 1 bệnh.

TKKS thường gặp và gây khó chịu ở người già .Tỷ lệ mắc tăng theo tuổi và tăng theo mức độ suy yếu thân thể , và nhi nữ ều hơn nam. Ở phương Tây, tại đồng đội tỷ lệ mắc chứng tiểu không kiểm soát vào khoảng 35% thiếu phụ lớn tuổi và 22% nam giới lớn tuổi, tỷ lệ bệnh tăng cao ở các nhà dưỡng lão có thể lên đến 60%. Ở Việt Nam chưa có số liệu bắt đầu về chứng bệnh này.

Chứng tiểu không kiểm soát thay đổi theo mức độ nguy hiểm từ hiện tượng xì nước tiểu khi có ngày càng tăng áp lực ổ bụng khi gắng công khi ho… tới mức độ són tiểu liên tục , đến nặng hơn là tiểu không kiểm soát có kèm theo đại tiện không tự chủ.

PHÂN LOẠI:

Có nhiều cách phân loại không giống nhau : tiểu không kiểm soát theo quãng thời hạn biểu hiện hiện tượng , theo truyền thống dựa trên các hiện tượng lâm sàng, theo sinh lý bệnh.

1. Phân loại theo hiện tượng lâm sàng:

–  Tiểu không kiểm soát do gắng công : là sự thoát nước tiểu không tự chủ khi gắng công mà không do sự co bóp dửng dưng g. Thường gặp ở nhi nữ ều hơn nam, xảy ra khi bệnh nhân có hoạt động gắng công như ho, nhảy mũi , rặn, cười, khiêng vật nặng…lượng nước tiểu thường thoát ra ít. Mức độ được xem là bệnh lý được định tức là thường xảy ra nhiều hơn 2 lần mỗi tháng. Hay gặp ở thiếu phụ to con , chửa đẻ nhiều lần, mãn kinh…Ở nam giới thường gặp sau giải phẫu tuyến tiền liệt, nhất là cắt bỏ tuyến tiền liệt tận gốc.

– Tiểu không kiểm soát gấp (đái vãi): là thoát nước tiểu kết hợp với thực trạng tiểu gấp,bệnh nhân chưa kịp ra nhà vệ sinh thì đã vãi nước tiểu . Thường do suy yếu chức năng lưu giữ nước tiểu của dửng dưng g hay còn gọi bất bất biến cơ detrusor. Hay gặp khi thời tiết lạnh, rối loạn tinh thần , rửa ráy bằng nước. Ở nam giới tiểu không kiểm soát gấp có thể là biểu hiện tắc nghẽn dòng tiểu, bất bất biến cơ destrusor vô căn, bệnh lý thần kinh , xạ trị vùng tiểu khung

– Tiểu không kiểm soát ngập tràn (đái rỉ): nguyên cớ do ứ đọng nước tiểu mãn tính , bệnh nhân són tiểu từng đợt và không bao giờ đi tiểu bình thường . Hay gặp ở bệnh nhân suy yếu co bóp dửng dưng g, hoặc tắc nghẽn đường ra của dửng dưng g nhất là nam giới bị phì đại tuyến tiền liệt chèn ép đường ra cổ dửng dưng g, ở nữ có thể do sa tử cung, hoặc do táo bón.

– Tiểu không kiểm soát hoàn toàn (đái rỉ liên tục ): đái rỉ thường xuyên cả ngày lẫn đêm. Nguyên nhân có thể thấy trong rối loạn chức năng dửng dưng g do bệnh lý thần kinh : tổn thương tủy sống, đột quỵ, tổn thương thần kinh ngoại biên, sau cắt bỏ tuyến tiền liệt tận gốc ở nam giới.

– Tiểu không kiểm soát chức năng : các cơ quan hệ tiết niệu bình thường nhưng bệnh nhân do rối loạn thần kinh hay sa sút trí óc nên không quan tâm đến các lề luật xã hội về thời hạn , địa điểm đi tiểu.

2. Phân loại theo cách thức bệnh sinh:

– Bất thường cơ destrusor

+ Mất độ giãn nở dửng dưng g: dửng dưng g chẳng thể lưu giữ áp lực thấp để chứa đựng nước tiểu trong pha đổ đầy.TKKS xuất hiên ngay cả khi dửng dưng g không co bóp. Thường gặp trong dửng dưng g thần kinh , loạn sản tủy, sau giải phẫu tại dửng dưng g, xạ trị khung chậu

+Hoạt động quá mức: co thắt destrusor không tự chủ trong pha đổ đầy, nguyên cớ có thể là vô căn hoặc tai biến mạch não, hoặc ở nam giới có phì đại tuyến tiền liệt tắc nghẽn dòng tiểu, hoặc ung nhọt dửng dưng g, hoặc viêm dửng dưng g.

– Bất thường cơ thắt niệu đạo:

+ Sự nâng đỡ của các cơ-cân vùng đáy chậu suy yếu: hay gặp ở phụ nữ do tuổi tác hoặc sinh đẻ nhiều, hoặc đẻ con to thời hạn chuyển dạ kéo dài. Thường  phối hợp với sa tử cung, sa dửng dưng g hoặc sa trực tràng.

+ Giảm estrogen: làm teo niêm mạc niệu đạo dẫn đến mất sự áp niêm mạc niệu đạo.

+Sẹo niêm mạc niệu đạo: sau giải phẫu can thiệp nhiều lần, chấn thương làm niệu đạo mất tính đàn hồi dẫn đến mất sự áp niêm mạc niệu đạo.

+ Sau phẫu cắt bỏ tuyến tiền liệt: giải phẫu nội soi qua đường niệu đạo, giải phẫu cắt bỏ tuyến tiền liệt tận gốc gây suy cơ thắt thuần tuý hoặc phối hợp với bất bất biến destrusor và tổn thương thần kinh .

3. Phân loại theo thuộc tính của tiểu không kiểm soát:

– Tiểu không kiểm soát tạm thời:

Nguyên nhân có thể do bệnh lý khác thời điểm hiện tại bệnh nhân đang gặp phải , hoặc do chức năng phụ của thuốc bệnh nhân đang dùng. Tình trạng tiểu không kiểm soát có thể hết khi chữa trị các bệnh đang gặp phải hoặc dừng các thuốc gây nên.

+ Mê sảng.

+ Nhiễm khuẩn đường tiểu: cần xét nghiệm so với nước tiểu và cấy nước tiểu để kết luận .

+ Béo phì.

+ Táo bón: gây cản trở đường ra niệu đạo và kích thích co thắt dửng dưng g.

+ Tai biến mạch não, chấn thương tủy, tăng đường huyết, tăng can xi huyết, giảm hào kiệt đi lại , tạo nước tiểu quá mức (uống nhiều bia,nước, đái tháo nhạt, đa niệu đêm,đái tháo đường kiểm soát kém, suy tim mất bù…)

+ Thuốc: nhóm lợi tiểu chức năng mạnh (lợi tiểu quai), kháng cholinergic, một số thuốc hướng thần kinh , chống trầm cảm, an thần-thuốc ngủ, thuốc giảm đau nhóm Opi, thuốc chủ vận alpha-drenergic (gây bí đái), thuốc chẹn alpa-adrenergic (giãn cơ trơn niệu đạo), ức chế men chuyển angiotensin gây ho làm mất kiểm soát tiểu tiện, thuốc chẹn kênh can xi có thể gây bí tiểu, rượu, caffeine…

– Tiểu không kiểm soát dằng dai :

Sau khi loại bỏ các nguyên cớ gây tiểu không kiểm soát tạm thời thì cần mường tưởng nguyên cớ tại phần thấp đường tiết niệu và được chia ra các loại: 

+ Tiểu không kiểm soát gắng công

+ Tiểu không kiểm soát gấp

+ Tiểu không kiểm soát hỗn tạp

+ Tiểu không kiểm soát ngập tràn

ĐÁNH GIÁ TIỂU KHÔNG KIỂM SOÁT

1. Tìm hiểu lúc đầu

– Hỏi bệnh sử nhằm xác minh cỗi nguồn , thời hạn và mức độ trầm trọng của tiểu không kiểm soát. Lập bản nhật trình tiểu tiện trong 3-7 ngày (trong đó lưu lại các thông số thời hạn ,tần suất đi tiểu,lượng nước tiểu ban ngày, lượng nước tiểu ban đêm , lượng nước tiểu 24h, lượng nước và loại đồ uống bệnh nhân dùng, mức độ tiểu không kiểm soát, có tiểu không kiểm soát khi ho hay không) sẽ cho nhiều thông số quan trọng giúp cho việc kết luận tiểu không kiểm soát.

– Khám lâm sàng: cần khám nói chung để nỗ lực xác minh nguyên cớ và phân loại tiểu không kiểm soát. Khám bụng, thần kinh , thần kinh , hào kiệt dịch chuyển . Nam giới nên khám trực tràng và tuyến tiền liệt. Nữ giới khám phụ khoa, khám vùng chậu và khám trực tràng bằng hai tay.Bên cạnh đó khám cần làm thêm test ho, bệnh nhân ở phong thái đứng, dửng dưng g đầy, thưởng thức bệnh nhân ho một tiếng để xác minh tiểu không kiểm soát gắng công .

– Trong nhiều phần tình huống hỏi bệnh và khám lâm sàng là đủ để kết luận bệnh.

2. Các xét nghiệm:

2.1. Các xét nghiệm chính yếu : 

Tổng so với nước tiểu , cấy nước tiểu , glucose huyết thanh và calci huyết thanh, siêu âm hệ tiết niệu, chụp X quang hệ tiết niệu có thể là quan trọng trong khi kết luận tiểu không kiểm soát.

2.2. Xét nghiệm không giống nhau :

-Xét nghiệm tã lót: dùng các miếng thấm, giúp biểu hiện số lần tiểu không kiểm soát qua số miếng thấm, số lượng nước tiểu mất trong 24h bằng cách cân tã lót.

– Đo nước tiểu tồn dư sau đái: bằng siêu âm đầu dò trên xương mu, có thể giúp loại bỏ tiểu không kiểm soát ngập tràn nếu lượng nước tiểu tồn dư ít.

– Soi dửng dưng g: biểu hiện các thất thường và sự chuyển đổi cấu trúc đường tiết niệu dưới.

– Đo niệu dòng đồ: biểu hiện sơ bộ sự tống xuất nước tiểu và mức độ cản trở tắc nghẽn đường tiểu.

– Niệu động học: biểu hiện sự thay đổi áp lực dửng dưng g, niệu đạo trong pha đổ đầy và tống xuất:

+ Áp lực đồ dửng dưng g: trong lúc đổ đầy và trong lúc co bóp nhằm biểu hiện chức năng dửng dưng g và tiên đoán thành tựu giải phẫu chữa trị tiểu không kiểm soát.

+ Đo áp lực đồ dửng dưng g liên tục : 24h-72h hiệu suất cao biểu hiện bất ổn đinh destrusor cao hơn đo áp lực đồ dửng dưng g kinh điển.

+ Áp lực ổ bụng lúc són tiểu: triển khai trong khi đo áp lực đồ dửng dưng g kinh điển, có ích với cả hai giới nam và nữ.

+ Áp lực dọc niệu đạo lúc gắng công : nhiều lúc có ích khi biểu hiện tiểu không kiểm soát.

+ Đo niệu dòng đồ: có ích biểu hiện tắc nghẽn dòng tiểu ở nam giới khi lưu lượng đỉnh dòng tiểu giảm và thời hạn bãi đái kéo dài.

+ Chụp dửng dưng g niệu đạo khi đi tiểu: cho biết các thông tin về trào ngược dửng dưng g – niệu quản, chức năng cơ thắt, và tắc nghẽn dòng tiểu.

+ Niệu động học video: xác minh sự mở cổ dửng dưng g có phải là thành tựu của co bóp cơ destrusor  hay không. Cho phép kết luận tiểu không kiểm soát có phải là do bất bất biến cơ destrusor hay dị đồng vận destrusor-cơ thắt  hoặc rối loạn chức năng niệu đạo.

+ Điện cơ đồ cơ thắt: nhiều lúc có ích trong kết luận bệnh lý tương tác đến thần kinh ngoại vi chỉ đạo các cơ vân tầng sinh môn, thường được làm ruộng thời với đo áp lực đồ dửng dưng g.

– Chụp cộng hưởng từ hệ thần kinh trung ương: có trị giá trong kết luận tổn thần kinh trung ương tương tác đến tiểu không kiểm soát.

3. Mục tiêu của biểu hiện chính yếu :

(1) Xác định các nguyên cớ có thể gây ra tiểu không kiểm soát tạm thời.

(2) Xác định các điều kiện thưởng thức phải có thêm các xét nghiệm kết luận và/hoặc tham khảo cho biểu hiện phụ khoa hoặc tiết niệu

(3) Xây dựng kế hoạch quản trị chữa trị ; bao gồm tham khảo thêm biểu hiện thêm hoặc thể nghiệm chữa trị hành vi và/hoặc chữa trị bằng thuốc.

QUẢN LÝ- ĐIỀU TRỊ

Tuỳ thuộc vào nguyên cớ và phân loại có các cách thức chữa trị không giống nhau . Trong số đó cần chu đáo một cách chu đáo các nguyên cớ gây tiểu không kiểm soát tạm thời để khắc phục một cách dứt điểm thực trạng tiểu không kiểm soát này.

1. Điều trị bảo tồn :

1.1.Điều chỉnh các bệnh lý nền gây ra tiểu không kiểm soát

– Điều chỉnh các bệnh lý nền gây ra tiểu không kiểm soát: ở người già nhiều bệnh lý nền có thể gây ra thực trạng tiểu không kiểm soát hoặc làm bệnh nặng lên (nguyên cớ là do các bệnh lý nền gây ra thực trạng đa niệu, tiểu đêm, tăng áp lực ổ bụng và rối loạn hệ thần kinh trung ương), các bệnh lý nền ảnh hưởng đến tiểu không kiểm soát gồm: suy tim, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính , rối loạn thần kinh , đột quỵ, sa sút thần kinh , đa xơ cứng, rối loạn nhận thức, khó ngủ (hội chứng ngừng thở khi ngủ). Điều trị các bệnh lý nền này có thể chữa trị khỏi hoặc nâng cao thực trạng tiểu không kiểm soát.

– Điều chỉnh việc sử dụng các thuốc có thể gây ra tiểu không kiểm soát: các thuốc chẹn alpha, các thuốc ảnh hưởng thần kinh trung ương, các thuốc lợi tiểu mạnh,…

– Sử dụng các miếng thấm (băng tã), chụp tiểu bao quy đầu ở nam giới, nón chụp âm hộ ở phụ nữ để hứng nước tiểu , hoặc đặt xông tiểu (đứt quãng hoặc liên tục ): có thể thích hợp với một số bệnh nhân giúp chặn đứng tiểu không kiểm soát, tuy nhiên phải được các nhân viên chú tâm sức khoẻ chuyên nghiệp triển khai , đó chỉ là chữa trị tình thế, không phải chữa trị đặc hiệu và tương đối đắt tiền. Không nên triển khai ở bệnh nhân bị nhiễm khuẩn tiết niệu, kích thích dửng dưng g, sỏi dửng dưng g…

1.2. Thay đổi lối sống:

– Không dùng các đồ uống có caffein: vì cà phê có thể gây kích thích hệ thần kinh trung ương, lợi tiểu, giãn cơ thắt niệu đạo dễ gây tiểu gấp và tiểu nhiểu lần.

– Tập thể dục và các bài tập Kegel (tập co thắt lặp đi tái lại các cơ vùng tầng sinh môn): đồng đội dục giúp giảm khối lượng , giảm thực trạng thừa cân to con , bài tập Kegel làm săn chắc cơ vùng tầng sinh môn giúp nâng cao chứng tiểu không kiểm soát.

– Kiểm soát lượng nước đưa vào (nước và các loại dịch truyền): thường khuyên bệnh nhân dùng khoảng 1500ml/ngày, hạn chế nước buổi tối.

 – Bỏ thuốc lá.

1.3. Luyện tập dửng dưng g và lề thói đi tiểu:

Theo cách thức tránh đi tiểu tức thì , đồ mưu hoạch đưa bệnh nhân vào nhà vệ sinh theo giờ (ban ngày 2h/1 lần, ban đêm 4h/1 lần) có thể nâng cao hiện tượng sau vài tháng, cách thức này có thể thích hợp với bệnh nhân tiểu không kiểm soát gấp và tiểu không kiểm soát hỗn tạp (bệnh nhân phải có chức năng nhận thức còn tốt và có động lực nỗ lực chữa trị ).

1.4. Các can thiệp không xâm lấn :

– Kích thích điện học bằng các điện cực mặt phẳng tại tầng sinh môn, da vùng xương mu, thành âm đạo, có thể nâng cao chứng tiểu không kiểm soát.

– Sử dụng các xung từ tại vùng tầng sinh môn và xương cùng: có thể nâng cao chứng tiểu không kiểm soát.

– Kích thích thần kinh chày sau bằng kim xung điện cắm dưới da tại địa điểm trên mắt cá chân: giúp kích thích trung tâm phản xạ cùng của tủy sống, có thể nâng cao chứng tiểu không kiểm soát ở một số bệnh nhân .

– Kích thích bằng xung từ trường tại vùng tầng sinh môn và xương cùng: có thể có hiệu suất cao ở trên bệnh nhân tiểu không kiểm soát gắng công và tiểu không kiểm soát gấp.

1.5. Sử dụng thuốc:

– Thuốc kháng hệ muscarinic (kháng cholinergic):

+Tác dụng phụ: giảm thị lực , khô miệng, tăng nhịp tim, mệt mỏi , táo bón, suy giảm nhận thức . Chỉ định: tiểu không kiểm soát do bất bất biến cơ destrusor .

+ Chống chủ trị ở bệnh nhân glcôcôm góc đóng. Thận trọng trên bệnh nhân già, có bệnh lý gan, thận, cường giáp, mạch vành, suy tim ứ  huyết, tăng áp huyết , bệnh lý thần kinh tự động.

+ Các bài thuốc :

Oxybutynin (Diptopan) (giải phóng nhanh): 2,5mg x 3 lần/ngày. Chế phẩm giải phóng chậm: 5-30mg/1lần/ngày. Tăng sức chứa dửng dưng g, giảm co bóp thất thường dửng dưng g . Chỉ định tiểu không kiểm soát gấp hoặc tiểu không kiểm soát hỗn tạp với hiện tượng tiểu gấp nổi bật .

Tolterodin (Detrol) liều dùng 4mg/ngày, ít chức năng phụ khô miệng hơn.

Solifenacin (Vesicare): 5-10mg/1lần/ngày, ít chức năng phụ nên dung nạp cao hơn .

Trospium Chloride (Sanctura): 20mg x 3 lần/ngày

Darifenacin (Enablex): 7,5-15mg/1lần/ngày.

– Thuốc đồng vận adrenergic:

+ Thuốc thích hợp ở nhóm tiểu không kiểm soát do nguyên cớ bất toàn cơ thắt niệu đạo.

+ Thận trọng trên bệnh nhân tăng áp huyết , đái tháo đường, bệnh mạch vành, cường giáp, glcôcôm, phì đại tuyến tiền liệt tắc nghẽn đường tiểu.

+ Các thuốc:

Pseudoephedrin (Sudafed): 30-60mg x 3 lần/ngày.

Phenylpropanolamine hydrochlorid.

– Bổ sung estrogens: nâng cao hiện tượng tiểu không kiểm soát gắng công trên bệnh nhân nữ mãn kinh, giúp nâng cao hào kiệt áp của niêm mạc niệu đạo. Chế phẩm  kem bôi âm đạo. Thuốc có hào kiệt làm tăng nguy cơ ung nhọt nội mạc tử cung, huyết khối tĩnh mạch. Nên dùng liều thấp nhất có hiệu suất cao và theo dõi sát chảy máu âm đạo 3-6 tháng/lần.

– Bổ sung Desmopressin – đồng phân quang học của vasopressin, thích hợp trong tiểu không kiểm soát trên bệnh nhân bị đái tháo nhạt (đa niệu nói chung ) hoặc đa niệu đêm liều dùng 0,05mg-0,2mg x 1-3 lần/ngày.

Chẹn alpha- adrenergic: chủ trị cho bệnh nhân tiểu không kiểm soát do phì đại tuyến tiền liệt tắc nghẽn đường tiểu.

+Xatral 10 mg  – 1 viên/ngày, uống buổi tối

+Carduran tuần đầu 1mg  –  1 viên/ngày, tiếp theo  2mg – 1 viên/ngày, uống buổi tối

2. Mổ Ruột :

Được chủ trị khi các bước chữa trị bảo tồn , dùng thuốc không hiệu suất cao .

2.1 Bất thường cơ thắt:

– Tiêm bơm keo sinh học (Deflux), mỡ tự thân qua nội soi dửng dưng g: Chỉ định bệnh nhân nữ tiểu không kiểm soát không có sa sàn chậu, bệnh nhân nam bị tiểu không kiểm soát sau giải phẫu cắt bỏ tuyến tiền liệt:

+ Ở bệnh nhân nữ: tiêm vào địa điểm thành bên của lỗ niệu đạo: 4h và 8h hoặc 3h và 9h

+ Ở bệnh nhân nam: tiêm vào 4 phía ngay trên cơ thắt vân.

– Mổ Ruột treo sau xương mu: treo niệu đạo và cổ dửng dưng g vào xương mu, treo âm đạo vào xương mu giúp tăng nhanh sức chống đỡ của niệu đạo.

– Đặt tấm lưới nâng đỡ niệu đạo (TOT, TVT): chủ trị tiểu không kiểm soát gắng công phụ nữ , cách thức đặt dải lưới nhân tạo hoặc cân cơ nhằm nâng cổ dửng dưng g.

– Mổ Ruột tạo hiện ra trước âm đạo để chữa trị tiểu không kiểm soát nhẹ và kết hợp có sa dửng dưng g hay sa trực tràng.

– Đặt van nhân tạo: ứng dụng cho bệnh nhân nam giới có tiểu không kiểm soát do nguyên cớ cơ thắt mất chức năng , lợi nhuận cao , phung phí cao.

– Tiêm độc tố botulinum A (Botox) vào lớp dưới niêm mạc dửng dưng g: ứng dụng cho bệnh nhân nữ tiểu không kiểm soát gấp khó chữa trị với thuốc kháng muscarinic.

2.2. Giảm dung lượng dửng dưng g:

– Tạo hình mở rộng dửng dưng g bằng ruột.

– Chuyển lưu nước tiểu : chuyển lưu qua da, qua hồi tràng… chủ trị khi tiểu không kiểm soát chẳng thể xử trí được bằng các cách thức khác, hay khi có tổn thương thận do áp lực cao trong dửng dưng g gây trào ngược dửng dưng g- niệu quản.

Tóm tắt chữa trị nguyên phát  tiểu không kiểm soát ở người già

Loại tiểu không kiểm soát

Các chữa trị nguyên phát

Tiểu không kiểm soát gắng công

Các bài tập cơ vùng chậu (Kegel)

Các can thiệp hành vi khác

Các chất chủ vận alpha-adrenergic (Mỹ không lời khuyên )

Tiêm quanh niệu đạo

Mổ Ruột treo cổ dửng dưng g

Tiểu không kiểm soát gấp

Tập luyện dửng dưng g

Các thuốc làm thư giãn dửng dưng g

Tiểu không kiểm soát chức năng

Các can thiệp hành vi (người chú tâm )

Các bao chụp miệng sáo, nón âm hộ và băng tã chữa trị chứng tiểu tiện không tự chủ

Tiểu không kiểm soát ngập tràn

Mổ Ruột loại bỏ tắc nghẽn

Thông tiểu ngắt quãng

Mở thông dửng dưng g

Item :482

Tiểu không kiểm soát hay còn gọi là tiểu tiện không tự chủ được xác định là bất kỳ sự phàn nàn về sự dò rỉ nước tiểu không tự chủ gây khó chịu.Tiểu không kiểm soát l

Ngày viết:
Ga chống thấm Cotton là trang web chuyên chia sẻ kiến thức và kinh doanh sản phẩm Ga Chống Thâm Cotton 100% uy tín tại Việt Nam, với mong muốn đưa sản phẩm hàng Việt tới tay người tiêu dùng