ĐẠI CƯƠNG
1.Định nghĩa
Nhức đầu ở con trẻ là 1 tình hình bệnh lý thường xuyên , chiếm đến 90% con trẻ ở tuổi học đường. Phần lớn con trẻ bị nhức đầu không do các nguyên cớ nghiêm trọng . Cũng như người lớn, con trẻ có thể mắc nhiều loại nhức đầu không giống nhau như nhức đầu migrain, nhức đầu liên quan đến stress (nhức đầu do căng thẳng), cũng có thể mắc chứng nhức đầu mãn tính .
2.Phân loại
2.1.Nhức đầu cấp tính
*Nhức đầu lan tỏa
– Nhức đầu lan tỏa thường xuyên trong các tình huống viêm não, viêm màng não kín đáo hoặc nổi bật . Trong những tình huống này cần nhập viện để xác định kết luận và chữa trị .
– Trong tình huống bệnh nhi có sốt và các dấu hiệu nhiễm trùng toàn thân, việc khẩn hoang bệnh sử và khám lâm sàng tỉ mỉ sẽ giúp cho kết luận bệnh. Tuy nhiên, không bỏ lỡ các tình huống viêm màng não hoặc viêm não lúc mới mở màn .
– Trong tình huống không có sốt, cần chu đáo đến các nguyên cớ :
+ Tăng áp huyết
+ Chấn thương nội sọ, chảy máu ngoài màng cứng hoặc dưới màng cứng.
*Nhức đầu khu trú
Thường do các nguyên cớ như: viêm tai, viêm xoang, đau răng, đau khớp thái dương hàm.
2.2.Nhức đầu cấp tính tái diễn
*Nhức đầu Migraine
– Nhức đầu Migraine có thể gặp ở con trẻ tuổi học đường. Ở người lớn nhức đầu Migraine thường sinh ra vào buổi sáng sớm, khi mà ở con trẻ có thể vào buổi chiều muộn. Cơn nhức đầu con trẻ thường kéo dài dưới 4 giờ so với người lớn.
– Chẩn đoán dựa trên các tiêu chí câu kết . Khi có 2 trong số 4 tiêu chí sau:
+ Có tiền sử Migraine gia đình
+ Có tiền triệu thị giác, cảm giác hoặc vận động
+ Một bên đầu
+ Kết hợp với buồn nôn hoặc nôn.
Hoặc 3 trong 7 tiêu chí sau (thêm 3 tiêu chí cùng 4 tiêu chí trước):
+ Những cơn đau bụng tiền triệu
+ Tính chất mạch đập của nhức đầu
+ Dịu đi khi ngủ
-Hai thể nhức đầu Migraine:
Nhức đầu Migraine đơn thuần , là thể bệnh thường xuyên nhất
+ Bệnh đôi khi khởi phát do một số tác nhân: sự khiếp sợ , nhiễm nóng, ánh sáng gắt, mất ngủ, thời kỳ kinh nguyệt, một số thức ăn…
+ Nhức đầu thường mở màn bất ngờ , theo kiểu mạch đập, nhức đầu ở một bên trong 1/3 số tình huống , thường ở vùng trán và lan tỏa.
+ Sự tiến triển cơn có thể kéo dài nhiều giờ. Trẻ mệt mỏi , giảm cân, thường tìm đến chỗ yên ổn hoặc bóng tối.
+ Buồn nôn, nôn, đau bụng thường câu kết với cơn nhức đầu . Các rối loạn thị giác thường đến trước hoặc đi cùng với cơn đau. Khám thần kinh không thấy các dấu hiệu tổn thương thực thể.
Nhức đầu Migaine câu kết , thể bệnh này hiếm gặp
+ Chứng đau nửa đầu có đương nhiên liệt nửa thân. Liệt nửa thân thường sinh ra nhanh, đi cùng với cơn đau, đôi khi xảy ra trước. Cơn kéo dài trong vài giờ, hiếm hơn có cơn đau một hoặc hai ngày. Bệnh có thuộc tính gia đình.
+ Một số chứng đau nửa đầu câu kết : chứng đau nửa đầu vùng nền sọ, chứng đau nửa đầu vùng mắt, các thể lú lấp thần kinh .
*Nhức đầu trong bệnh động kinh, hiếm gặp
+ Cơn nhức đầu sinh ra , đôi khi như một tiền triệu (sinh ra trước vài giờ) của cơn động kinh. Nhức đầu có thể xảy ra ngay sau cơn động kinh.
+ Nhức đầu có thể cô quạnh với cơn động kinh. Ghi điện não đồ trong cơn nhức đầu cho phép xác định nguyên cớ . Điều trị nhức đầu như động kinh.
+ Chẩn đoán giữa chứng đau nửa đầu và cơn động kinh có thể khổ sở . Chứng đau nửa đầu có thể dẫn đến cơn thiểu năng tuần hoàn não và tạo nên cơn co giật lúc đang đau.
*Nhức đầu cụm (cluster)
+ Nhức đầu cụm hiếm gặp ở con trẻ , gặp ở trẻ trai nhiều hơn trẻ gái.
+ Những cơn nhức đầu thường mở màn ở một bên, sinh ra bất ngờ , cường độ mạnh, chẳng thể chịu được, đầu tiên ở trong và xung quanh mắt, rồi lan nửa mặt, nửa đầu, nửa cổ ở cùng một phía. Trẻ thường trong trạng thái kích thích và phấn đấu để làm giảm cơn.
+Trong cơn, thường nhận thấy phía bên đau trẻ có tắc mũi, đỏ mặt và đôi khi có hội chứng Claude – Bernard – Horner (co tuỳ nhi , sụp mi mắt, lồi mắt). + Các cơn đau thường tái phát hàng ngày, trong nhiều giờ, thường cùng một giờ, không giống nhau buổi sáng lúc thức giấc.
*Dị dạng huyết mạch não có thể gây nên các cơn nhức đầu kiểu đau nửa đầu.
2.3. Nhức đầu mãn tính
Các cơn nhức đầu trở thành liên tục và cường độ đau càng ngày càng nhiều, cần phải khám cận lâm sàng giúp đỡ để tìm nguyên cớ .
– Tăng áp lực nội sọ phải được chu đáo : Cơn đau nhiều thường về đêm gần sáng hoặc lúc thức giấc, kèm với nôn, nôn thường làm giảm cơn đau. Cường độ cơn đau ở mức độ vừa và xảy ra liên tục trong ngày.Cần phải tìm nguyên cớ của hội chứng tăng áp lực nội sọ.
– Nhức đầu sau chấn thương là biến chứng của chấn thương sọ não, tụ máu nội sọ hoặc di chứng sau chấn động. Ngoại lệ, có tình huống nhức nửa đầu sau chấn thương.
– Nhức đầu do các nguyên cớ về mắt không thường xuyên , trọng yếu khám chuyên kmờ mắt để xác định tật cận thị, tật viễn thị, loạn thị, lé mắt hoặc liệt điều tiết.
– Nhức đầu do nguyên cớ Tai – mũi – họng như viêm xoang, viêm tai mãn tính . Việc chữa trị nguyên nhân tố t sẽ làm mất cơn đau.
– Ngộ độc oxytcarbon mãn tính : nhức đầu xảy ra ở đa số chúng ta trong gia đình, trong ngẫu nhiên tìm thấy các nguyên cớ khác.
– Một số nguyên cớ khác có thể xác định ngay sau khám lâm sàng như tăng áp huyết , bệnh tim bẩm sinh có tím, suy hô hấp, thiếu máu mãn tính nặng.
– Nhức đầu do nguyên cớ tư tưởng : thường xuyên ở trẻ lớn, nhức đầu thường xảy ra từ từ , không có tiền triệu. Nhức đầu thường lan tỏa ở vùng trán hoặc vùng chẩm. Bệnh nhân có cảm giác nặng nề hoặc nặng đầu. Bệnh thường xảy ra vào buổi sáng lúc thức giấc hoặc buổi chiều sau tan học hàng ngày. Cần tìm nguyên cớ ở trường học hoặc gia đình.
CÁC XÉT NGHIỆM CẬN LÂM SÀNG VÀ CHẨN ĐOÁN
Để kết luận xác định các loại nhức đầu , cần lệ thuộc :
1.Khám lâm sàng
Khai thác bệnh sử, tiền sử cụ thể cơn đau: thời hạn , cường độ, hoàn cảnh xảy ra hoặc nguyên cớ đau.
Khám toàn thân: chu đáo cân nặng thân thể , chiều cao, vòng đầu, đo áp huyết , bắt mạch, khám mắt (chu đáo soi đáy mắt), cổ, đầu, vai, cột sống.
Khám thần kinh : chu đáo dấu hiệu màng não, vận động , phối hợp động tác, dấu hiệu tổn thương thần kinh khu trú và cảm giác .
Nếu bệnh nhi khỏe khoắn hoặc nhức đầu chỉ là cô quạnh , các xét nghiệm thường không trọng yếu . Trong tình huống nghi hoặc nhức đầu do nguyên cớ phức tạp cần chủ trị các xét nghiệm cận lâm sàng.
2.Khám cận lâm sàng
Tất cả các xét nghiệm cận lâm sàng phải dựa trên các triệu chứng lâm sàng, trong nhiều tình huống không tìm thấy một nguyên cớ nghi hoặc nào. Các xét nghiệm cận lâm sàng có thể được chủ trị :
+ Điện não đồ
+ Khám mắt không chỉ khám Thị phần , đáy mắt mà phải tìm các rối loạn khúc xạ, rối loạn tác dụng hai mắt, liệt nhẹ điều tiết và liệt nhãn cầu .
+ Chọc dò dịch não tủy nếu nghi hoặc bệnh viêm màng não, viêm não.
+ Chụp cắt lớp sọ não là trọng yếu nếu nghi hoặc sự phát hành nhanh vòng đầu hoặc có các dấu hiệu thần kinh khu trú. Giúp kết luận các khối u hoặc bệnh nhiễm trùng… cũng có thể chủ trị chụp khi nhức đầu kéo dài chẳng thể giảng giải được, không hiệu quả với các biện pháp chữa trị , một số tình huống ngoại lệ để xác định nguyên cớ thực thể và cần làm làm giảm sự khiếp sợ của gia đình.
+ Chụp cộng hưởng từ ưu việt hơn chụp cắt lớp, có hình ảnh cụ thể hơn về não, kết luận khối u, đột quỵ, dị hình mạch não và các thất thường não khác.
ĐIỀU TRỊ
Điều trị nhức đầu tùy thuộc vào tuổi, loại nhức đầu , tần số cơn đau và một số đặc tính khác.
*Điều trị nhức đầu liên quan đến chấn thương hoặc bệnh lý gây nên:
Đối với trẻ bị nhức đầu liên quan đến bệnh đang mắc hoặc tổn thương đầu, có thể chữa trị như nhức đầu do căng thẳng. Tuy nhiên phải chu đáo các dấu hiệu , triệu chứng của một tình hình bệnh lý nghiêm trọng .
*Điều trị nhức đầu do căng thẳng:
– Trẻ bị nhức đầu do căng thẳng có thể chữa trị với thuốc giảm đau như Acetaminophen (Tylenol), Ibuprofen.(Aspirin thường ít được chuyên dụng cho trẻ dưới 18 tuổi do nguy cơ trẻ có thể mắc hội chứng Reye.)Liều Acetaminophen thường là 8- 10mg/kg cân nặng thân thể , ngày 2-3 lần, hoặc Ibuprofen với liều 8-10mg/kg, 2-3 lần/ngày.
– Trường hợp nhức đầu do căng thẳng kéo dài mãn tính ngoài thuốc giảm đau Acetaminophen, Ibuprofen, cần chu đáo chăm bẵm tư tưởng , liệu pháp thư giãn, can hệ phản hồi sinh học (biofeedback). Phương pháp can hệ phản hồi sinh học giúp cho trẻ tự kiểm soát một số tác dụng thân thể như tần số tim, áp huyết , sự căng cơ.
– Nếu nhức đầu không nâng cấp với các thuốc giảm đau, cần khám bác sỹ chuyên khoa thần kinh và được sử dụng liều nhỏ hàng ngày thuốc chống trầm cảm 3 vòng (Amitriptyline). Thuốc có thể giảm cơn đau với liều thấp hơn so với liều chữa trị trầm cảm.
*Điều trị nhức đầu Migraine: có hai loại chữa trị : chữa trị cắt cơn và chữa trị phòng tái cơn.
– Điều trị cắt cơn nhức đầu : các thuốc đầu tiên được dùng là Acetaminophen với liều 8-10mg/kg hoặc Ibuprofen liều 10mg / kg làm giảm cơn đau.(Aspirine cần dùng cẩn trọng vì liên quan đến hội chứng Rey ở con trẻ .)
Nếu trẻ có nôn và buồn nôn, thuốc chống nôn thường chuyên dụng cho trẻ trên 2 tuổi là Promethazin dưới dạng xi rô hoặc đường trực tràng với dạng viên đặt hậu môn hoặc Metoclopramid với liều 0,15- 0,2 mg/kg.
Nếu nhức đầu không giảm hoặc trẻ nôn, thuốc thường được dùng là Triptan, thuốc này có hiệu quả và an toàn trong chữa trị Migraine ở trẻ trên 6 tuổi. Các thuốc chẹn Beta (Betabloquants) cũng có hiệu quả ở con trẻ .
– Điều trị phòng tránh cơn: Những thuốc được dùng trong dự trữ Migraine là Cyproheptadin , Propranolol (không chủ trị trong tình huống bị hen hoặc đái tháo đường). Amitriptyline là thuốc có thể cho liều thấp làm giảm cơn đau nặng, số lần cơn, thời hạn kéo dài cơn. Thuốc thường dùng buổi tối vì gây ngủ.
*Điều trị nhức đầu cụm : Thể bệnh này hiếm gặp ở con trẻ .
*Điều trị nhức đầu mãn tính : chữa trị nhức đầu mãn tính thường tập kết vào đổi mới cách sống như uống đủ nước, giảm hoặc hạn chế cafe, đồng đội dục, ăn và ngủ có giờ giấc, đều đặn, không hút thuốc. Đối với trẻ, cần cổ vũ trẻ tham gia các di chuyển vui chơi và học tập ở trường. Rèn luyện thư giãn, biofeedback, yoga có ích trong chữa trị nhức đầu mãn tính ..
Item :295
Nhức đầu ở trẻ em là một tình trạng bệnh lý thường gặp, chiếm đến 90% trẻ em ở tuổi học đường. Phần lớn trẻ em bị nhức đầu không do các nguyên nhân nghiêm trọng. Cũn
