ĐẠI CƯƠNG
1.Nguyên nhân
Nhiễm khuẩn lọt lòng (NKSS) là tình trạng thương tổn viêm của một hay nhiều cơ quan trong thân thể do nhiễm trùng gây ra ở thế hệ lọt lòng .
Mặc dù có những cơ chế chữa trị văn minh với những kháng sinh mới ra đời nhưng tỷ trọng tử chiến do nhiễm khuẩn vẫn cao. Tỷ lệ tử chiến của NKSS sớm nao núng từ 25-50% số trẻ bị nhiễm khuẩn.
2. Nguyên nhân:
-Thủy đậu, viêm gan, HIV, Coxsackie, Echo virus, Liên cầu tan huyết nhóm B, Listeria, Haemophilus Influenzae, phế cầu, sốt rét.Nhiễm khuẩn ngược dòng do rỉ ối hoặc vỡ ối kéo dài: E.coli, Klebsiella, Pseudomonas, Proteus, Bacteria, tụ cầu, liên cầu nhóm B…
-Tụ cầu vàng, Phế cầu, Clostrodium, trực khuẩn mủ xanh, Coliform, nấm candida.
Nguyên nhân gây NKSS rất đa dạng và tinh vi . Tùy vị trí đặc biệt mà tính chất nhiễm khuẩn đặc biệt .
3.Yếu tố nguy cơ
– Đường máu:Vi khuẩn đi qua đường máu trong trường hợp mẹ bị nhiễm khuẩn huyết:
+Mẹ bị sốt, bạch cầu tăng cao, CPR (+)
+Viêm nội mạc tử cung
+Nhiễm khuẩn bánh rau
– Qua màng ối:
+Nhiễm trùng ối, màng ối, ối có mủ, mùi thất thường
+Thời gian vỡ ối > 18 giờ
+Thời gian chuyển dạ kéo dài > 12 giờ.
-Tiếp xúc trực tiếp:
+Âm đạo bị nhiễm khuẩn gây viêm da, niêm mạc.
+Chăm sóc vệ sinh kém: vệ sinh tay, giường bệnh, lồng ấp, phòng bệnh
+Quá trình thực hiện thủ thuật: đặt NKQ, Catheter, thở Oxy, truyền TM.
+Nhiễm khuẩn chéo do nằm chung
+Trẻ bị ngạt, suy hô hấp, non tháng, thấp cân.
TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG, XÉT NGHIỆM VÀ CHẨN ĐOÁN
1.Biểu hiện lâm sàng
Thường rất bần hàn , không nổi bật đặc biệt là trẻ non tháng – thấp cân, thường lầm lẫn vào bệnh cảnh không nhiễm trùng ở trẻ lọt lòng , bởi thế cần hỏi tiền sử sản khoa và gia đình để phát hiện thêm.
– Biểu hiện toàn thân:
+ Rối loạn thân nhiệt sốt, bớt nóng độ hoặc nhiệt độ nao núng .
+ Da tái, tưới máu da kém, màu sắc da xấu, nổi vân tím, có khi tản mạn các nốt xuất huyết dưới da, đôi lúc phù cứng bì.
+ Vẻ mặt nhiễm trùng, nhiễm độc, hốc hác, môi khô, sụt cân.
– Thần kinh: li bì, trương lực cơ giảm, giảm đi lại , có khi lại kích thích.
+ Rất có thể co giật, co cứng, đôi lúc thóp phồng nếu viêm màng não.
– Hô hấp: thở rên, đùn bọt cua, co rút lồng ngực, rối loạn nhịp thở, phổi ran ẩm 2 bên nếu có viêm phổi.
– Tình trạng tím tái do thiếu oxy.
– Tiêu hóa: kém ăn, sau có thể bỏ bú, nôn chớ, bụng chướng, dịch bao tử ứđọng, ỉa chảy , gan , lách to
– Tiết niệu: trẻ có thể thiểu niệu, vô niệu, đôi lúc đái máu.
– Những đánh giá ổ nhiễm trùng: rốn sưng tấy đỏ, có mủ hoặc mùi hôi, mụn mủ da, viêm hoại tử da lan tỏa
2.Xét nghiệm:
– Cấy tìm vi khuẩn trong máu, dịch não tủy, dịch mủ, dung tích tối thiểu 1 ml .Cấy hốc thiên nhiên như: Tai, mũi, dịch bao tử , họng, bề mặt thân thể nếu (+) trên 2 mẫu cũng có giá trị triết lý VKCTM, bạch cầu > 25.000/mm3, hoặc < 5000/mm3; tiểu cầu < 100.000/mm3, CRP (+) > 10mg/l
– Xquang phổi hình ảnh viêm phổi
– Các xét nghiệm do hậu quả nhiễm trùng gây ra: ĐGĐ, khí máu, đường, Protein, Ure, Creatinin, men gan có thể biến loạn
3.Chẩn đoán xác minh
Chẩn đoán khẳng định nhiễm trùng tác động ngặt nghèo tới tình trạng đứa trẻ: ngày tuổi, hậu quả cấy bệnh phẩm, hiện tượng lâm sàng, mức độ nặng của bệnh. Tác giả Chiesa và cộng sự 2004 đề xuất những trường hợp lâm sàng sau cần chữa trị nhiễm trùng lọt lòng :
– Khẳng định đánh giá nhiễm trùng trên lâm sàng đương nhiên :
+ Xét nghiệm (+) => chữa trị nhiễm trùng.
+ Không xét nghiệm hoặc xét nghiệm (-) => chữa trị nhiễm trùng.
– Lâm sàng nghi hoặc và
+ Xét nghiệm (+) => chữa trị
+ Xét nghiệm (-) => theo dõi
– Lâm sàng không khẳng định , xét nghiệm (+) hoặc (-) có thể xem xét chưa cần chữa trị .
ĐIỀU TRỊ NHIỄM TRÙNG SƠ SINH
1.Kháng sinh chống nhiễm khuẩn
1.1. Lựa chọn kháng sinh
– Đối với nhiễm trùng lọt lòng sớm:
Dùng 2 loại kháng sinh kết hợp : β lactamine và Aminoside. Khi chưa có hậu quả kháng sinh đồ có thể cho Peniciline hoặc Ampiciline phối hợp với Getamycine hoặc Amikacine. Nếu người mẹ được sử dụng kháng sinh trước đó mà trẻ nghi hoặc nhiễm vi khuẩn kháng Ampiciline (E.coli, Enterobacter) chọn: Claforn, Ceftriaxone, Imepenem phối hợp Aminoside.
– Trường hợp nhiễm trùng gặp phải ( nhiễm trùng muộn):
+ Nếu nghi hoặc do tụ cầu: kết hợp 3 loại kháng sinh: Cephalosporine thế hệ 3
+ Vancomycine + Aminoside.
+ Nếu nghi hoặc trực khuẩn Gram(-):Cephalosporine thế hệ 3 + Imepenem. Đôi khi Quinolon phối hợp Aminoside hoặc Colymixin.
+ Nếu nghi hoặc vi khuẩn kỵ khí chọn Metronidazol phối hợp .
Sử dụng kháng sinh Cephalosporine thế hệ 3 lỏng lẻo , kéo dài là một nguyên tố nguy cơ nhiễm khuẩn nấm Candida. Nếu trẻ đang dùng kháng sinh kéo dài mà tình trạng lâm sàng xấu đi thì phối hợp kháng sinh chống nấm nhóm Conazol.
Khi có kháng sinh đồ thì phải điều chỉnh lại kháng sinh cho phù hợp .
1.2. Liều kháng sinh thường dùng:
Ampiciline: 75mg -100mg/kg/ngày
Cefotaxime: 100mg – 200mg/kg/ngày
Ceftriaxone: 50-100mg/kg/ngày
Amikacine: 15mg/kg/ngày
Gentamycine, Kanamycine: 4-5mg/kg/ngày
Vancomycine: 10mg/kg/ngày.
1.3. Thời gian sử dụng kháng sinh
– Nhiễm trùng máu: 10 ngày
– Viêm màng não mủ: 14-21 ngày
– Viêm phổi: 7-10 ngày
– Nếu nghi hoặc nhiễm khuẩn máu nhưng cấy máu (-) thì đề xuất sử dụng kháng sinh kết hợp kéo dài > 5 ngày.
– Nếu do tụ cầu vàng: thời gian chữa trị từ 3-6 tuần.
– Khi sử dụng nhóm Aminoside có thể gây điếc nên không dùng quá 7 ngày đối với trẻ lọt lòng , ngừng > 48 giờ có thể sử dụng đợt mới.
2. Vệ sinh
– Rửa tay sạch, sát khuẩn tay nhanh khi chuyển sang xúc tiếp trẻ khác.
– Thay quần áo Blue hàng ngày, có mũ, khẩu trang, găng tay khi làm thủ thuật
– Thay chăn, ga, gối vô khuẩn, tiệt khuẩn giường, lồng ấp hàng ngày. Lau sàn nhà bằng thuốc sát khuẩn, không được quét sàn.
– Hàng tháng có lịch tổng vệ sinh tiệt khuẩn phòng, công cụ , trang trang bị .
– Nằm phòng riêng tránh xúc tiếp người thân , chỉ nên thăm theo giờ.
– Loại bỏ vi khuẩn: với nhiễm trùng da, rốn, mụn mủ, áp xe phải cắt lọc hết tổchức hoại tử, dẫn lưu mủ, rửa sạch bằng nước muối sinh lý. Nếu có khe, hốc nhiều thì rửa sạch bằng oxy già, lau khô và dùng thuốc Betadine 2,5% sát trùng tại chỗ. Chấm xanh Methylen vào nốt mụn phỏng trên da hoặc bôi kem kháng sinh.
3. Liệu pháp trợ giúp
3.1. Cân bằng thân nhiệt:
+ Nếu trẻ sốt ≥ 38,50C thì dùng Paracetamol: 10-15mg/kg/1 lần, không thật 4 lần / ngày.
+ Nếu trẻ bị bớt nóng độ < 36,50 C: ủ ấm bằng lồng ấp hoặc Kanguru.
3.2. Cân bằng nước, điện giải, toan kiềm:
Nuôi dưỡng đường miệng toàn vẹn , truyền dịch phối hợp 50-100ml/kg/24 giờ.
Nếu có giảm tưới máu : dùng Dopamin 5-15µg/kg/1 phút để nâng áp huyết .
3.3. Chống suy hô hấp cấp: Oxy liệu pháp,thở CPAP, hô hấp trợ giúp .
3.4. Chống rối loạn đông máu:
Plasma tươi, truyền nguyên tố đông máu, VitaminK1. Truyền khối tiểu cầu khi tiểu cầu < 50.000/mm3mà có xuất huyết hoặc tiểu cầu < 30.000/mm3 mặc dù không có xuất huyết.
3.5. Thay máu.
Thay máu một phần trong trường hợp nhiễm trùng nặng, có tác dụng giảm độc tố và nồng độ vi khuẩn.
3.6. Thuốc tăng mạnh miễn nhiễm
– Truyền Human Immunoglobulin liều 300-500mg/kg/ngày x 3 ngày: có tácdụng giảm tỷ trọng tử chiến trẻ nhiễm trùng.
PHÒNG NHIỄM KHUẨN
– Giáo dục tinh thần vệ sinh, nuôi dưỡng trẻ bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu.
– Bỏ tập tục lỗi thời : kiêng tắm gội, nằm buồng tối, kín gió….
– Khám thai định kỳ, dinh dưỡng toàn vẹn
– Dự phòng kháng sinh cho bà mẹ bị nhiễm liên cầu nhóm B. Tuy thế lại làm tăng tỷ trọng sử dụng kháng sinh sớm ở trẻ và thời gian nằm viện lâu hơn khi bị bệnh .Edward và cộng sự (2008) thấy sử dụng vaccine tiêm phòng thấy 85-90% bà mẹ có kháng thể chống GBS, kháng thể từ mẹ truyền sang con có hiệu suất cao kéo dài đến 2 tháng và còn hiệu lực ở người mẹ sau 2 năm.
– Khi trẻ đã ra đời :
+ Rửa tay sạch khi xúc tiếp trẻ
+ Đảm bảo vệ sinh phòng bệnh, sát trùng lồng ấp, có lịch tiệt khuẩn định kỳ
+ Tắm gội vệ sinh sạch hàng ngày, sát trùng để hở rốn.
+ Những trường hợp nguy cơ cao như : mẹ ối vỡ > 18 giờ, mẹ sốt, nước ối bẩn, nhiễm khuẩn ối cho kháng sinh dự phòng .
Item :136
Nhiễm khuẩn sơ sinh (NKSS) là tình trạng tổn thương viêm của một hay nhiều cơ quan trong cơ thể do nhiễm trùng gây ra ở thời kỳ sơ sinh.
Mặc dù có những phương ph
