ĐẠI CƯƠNG
1.Định nghĩa
– Pellagra là bệnh do rối loạn chuyển hoá vitamin PP. Thương tổn da thường xuất hiện ở vùng hở, nặng lên vào mùa xuân hè, thuyên giảm vào mùa đông.
– Bệnh không tự khỏi nếu không được điều trị , ngoài thương tổn ở da còn thương tổn nội tạng như tiêu hoá, tâm thần và tình huống nặng có thể gây tử chiến .
2. Nguyên nhân
Vitamin PP gồm 2 chất:
+ Axít nicotinic hay nói một cách khác là niacin.
+ Amit nicotinic hay nói một cách khác là nicotinamit.
Bệnh pellagra do rối loạn chuyển hoá vitamin PP (thường là do thiếu vitamin PP), nguyên cớ thiếu vitamin PP rất đa dạng . Có thể do 1 trong những nguyên cớ sau:
+ Ăn ngô hoặc lúa miến nguyên chất (không chế biến hoặc chỉ ăn ngô và ăn lúa miến mà không ăn thêm các loại ngũ cốc khác).
+ Rối loạn tiếp nhận của cơ quan tiêu hoá. Trường hợp này ngoài thiếu vitaminPP còn kèm theo thiếu các vitamin nhóm B khác như B1, B2, B6.
+ Rối loạn chuyển hoá axít amin tryptophan.
+ Ăn nguyên lý ăn hoàn toàn bằng rau.
+ Do thuốc: một số thuốc làm ảnh hưởng tới chuyển hoá và tiếp nhận vitamin PP như rimifon, sulfamid, thuốc chống co giật, thuốc chống trầm cảm.
+ Do khối u ác tính.
– Ngoài ra rối loạn chuyển hoá axit tryptophan cũng góp phần gây nên bệnh Pellagra.
CHẨN ĐOÁN
1. Lâm sàng
– Thương tổn da:
– Bắt đầu là dát đỏ giới hạn rõ rệt, trên có vảy da, có khi có bọng nước, mụn nước. Nếu thương tổn mới phát, da vùng mắc bệnh sẽ phù nhẹ, dần dần da trở thành khô dày và sẫm màu. Người bệnh có cảm xúc ngứa, nóng ở vùng thương tổn .
– Vị trí
+ Ở mặt: thương tổn hay gặp ở hai bên vành tai, rãnh mũi, má (có khi tạo thành hình cánh bướm), trán, cằm, tháp mũi (ít khi xuất hiện ở mi mắt).
+ Vùng tam giác cổ áo.
+ Mu tay, mặt duỗi cẳng tay, mu chân.
– Các thương tổn có ranh giới rõ rệt, khu trú ở vùng hở (vùng xúc tiếp với ánh sáng mặt trời). Ngoài các địa điểm hay gặp nói trên, bả vai cánh tay, khuỷu tay, đầu gối cũng bị thương tổn (các thương tổn này thường xuyên ở bệnh nhân mặc quần cụt ,áo may ô).
– Thương tổn niêm mạc
– Viêm môi, viêm lợi.
– Âm đạo, âm hộ , hậu môn , bìu cũng có khi bị thương tổn với tính chất da khô, dày, có vảy da.
+ Hồng ban dạng Pellagra: đấy là bệnh pellagra không tiêu biểu , các bộc lộ lâm sàng cơ bản xuất hiện trên da. Thương tổn cơ bản là da đỏ, bong vảy da.
Bệnh khu trú ở vùng xúc tiếp với ánh nắng (vùng hở). Nếu không chữa, bệnh sẽ chuyển sang bệnh pellagae thật sự.
– Thương tổn nội tạng:
+ Cơ quan tiêu hoá: đi tả , chán ăn, buồn nôn, nhiều khi có rối loạn tác dụng gan. Các biểu hiện rối loạn tiêu hoá thường xuất hiện trước khi có thương tổn da.
+ Thần kinh: bệnh nhân thường nhức đầu , xay xẩm , đau các dây tâm thần ngoại biên, giảm trí tưởng , có khi có dấu hiệu thiểu năng ý thức , rối loạn thị giác.
2. Cận lâm sàng
– Vitamin PP trong máu giảm
– Dấu hiệu của suy dinh dưỡng: giảm protein huyết thanh, mất máu nhược sắc, giảm canxi máu có thể đi kèm.
– Giải phẫu bệnh: bọng nước trong thượng bì, xâm nhập các tế bào viêm tại trung bì nông.
3. Chẩn đoán kiểm tra
Dựa vào những Điểm sáng lâm sàng và cận lâm sàng cơ bản sau:
– Người bệnh thiếu ăn hoặc nghiện rượu.
– Tổn thương dát đỏ, bọng nước hoặc dát thâm.
– Vị trí vùng da hở, ranh giới rõ với da lành.
– Rối loạn tiêu hóa.
– Rối loạn về tâm thần .
– Vitamin PP trong máu giảm.
4. Chẩn đoán nhận biết
– Viêm da xúc tiếp : một số hoá chất đặc biệt là hoá chất bay hơi gây ra viêm da xúc tiếp ở vùng hở, chẩn đoán dựa vào tiền sử xúc tiếp với hoá chất. Diễn biến cấp tính, có thể xuất hiện vào bất cứ lúc nào nếu xúc tiếp với hoá chất gây dị ứng. Loại bỏ hoá chất gây dị ứng bệnh sẽ khỏi.
– Lupus ban đỏ: ban hình cánh bướm, tăng mẫn cảm ánh nắng, ban đỏ hình đĩa, đau khớp, loét niêm mạc, bộc lộ tâm tâm thần , thương tổn thận, giảm mộthay cả ba dòng tế bào máu, tràn dịch đa màng, biến đổi miễn dịch , kháng thể kháng phospholipid. Nếu có 4 trên 11 tiêu chí thì chẩn đoán là lupus ban đỏ hệ thống.
– Viêm da do ánh nắng: phát vào mùa xuân hè, có nguyên tố cảm quan g ở trong các lớp biểu bì da, nếu vứt bỏ các chất cảm quan g này và hạn chế ra nắng bệnh sẽ giảm hay khỏi hoàn toàn.
ĐIỀU TRỊ
1. Điều trị tại chỗ
– Thuốc bong vảy, mỡ acid salicylic 1 – 3 lần/ngày, xoa nhẹ.
– Kem kẽm 1 – 2 lần một ngày.
– Kem chống nắng.
2. Điều trị toàn thân
– Vitamin PP là thuốc điều trị đặc hiệu.
– Liều lượng: 500mg/24h chia làm 4 lần.
– Lưu ý: phải uống thuốc sau khi ăn no. Thuốc có thể gây dị ứng.
– Điều trị bằng vitamin PP thương tổn da sẽ giảm và mất đi nhanh nhất và trước hết . Các dấu hiệu rối loạn tâm thần và rối loạn tiêu hoá sẽ giảm và mất đi sau.
– Nên cho thêm vitamin B1, B2, B6.
– Chế độ dinh dưỡng tốt, nâng cao thể trạng.
TIẾN TRIỂN VÀ BIẾN CHỨNG
– Bệnh thường xuất hiện và nặng lên vào mùa hè. Mùa đông giảm đi chứ không khỏi hẳn.
– Nếu không được điều trị bệnh phát triển ngày một nặng. Da dần dần thâm, khô, dày, bong vảy liên tiếp . Các bộc lộ nội tạng sẽ nặng dần lên đặc biệt là rối loạn tiêu hoá và đau dây tâm thần ngoại biên. Một số tình huống nặng nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn tới tử chiến .
PHÒNG BỆNH
– Nên ăn các loại ngũ cốc không giống nhau tránh chỉ ăn hai loại ngũ cốc là ngô và lúa miến thuần tuý .
– Chế độ ăn nên kèm theo thịt cá và các chất có nhiều vitamin đặc biệt là vitamin nhóm B.
– Nên đánh giá sức khoẻ thường xuyên , phát hiện một số bệnh có tác động .
– Không uống nhiều rượu bia.
– Bảo vệ và bôi kem chống nắng trước khi ra ngoài trời.
Item :113
Pellagra là bệnh do rối loạn chuyển hoá vitamin PP. Thương tổn da thường xuất hiện ở vùng hở, nặng lên vào mùa xuân hè, thuyên giảm vào mùa đông.Bệnh không tự khỏi n
