I. ĐẠI CƯƠNG:
– Bệnh hột xoài hay u hạt Lympho sinh dục (Lymphogranuloma venereum- LGV) là một bệnh truyền nhiễm qua đường tình dục do vi khuẩn Chlamydia trachomatis (CT) gây nên. Bệnh có thể bộc lộ cấp tính và kinh niên . Nếu không điều trị hoặc điều trị không vừa đủ thì bệnh có thể gây nhiều biến chứng như dò vùng sinh dục, xơ hoá chít hẹp sinh dục – hậu môn và tạo các lỗ dò bạch huyết, phù bạch mạch. Các biến chứng và di chứng đó của bệnh có thể phải can thiệp ngoại khoa.
– Hiện nay LGV còn là bệnh dịch lưu hành ở Châu Phi, Ấn Độ, Nam Á, Nam Mỹ và vùng Caribe. Tỷ lệ nam/nữ là 5/1.
Hiện nay ở Việt Nam bệnh ít gặp, chủ công ở các tỉnh phía Nam.
II. NGUYÊN NHÂN:
Tác nhân gây bệnh là Chlamydia trachomatis type L1, L2, L3. Chlamydia xâm nhập vào da-niêm mạc qua các vết sang chấn nhỏ. Bệnh cốt truyện vài tuần đến vài tháng, khi khỏi để lại doanh nghiệp xơ hóa, tàn phá doanh nghiệp bạch mạch và làm tắc mạch bạch huyết gây phù voi. Tổ chức bị phù, xơ cứng thành mảng lớn. Sau khi nhiễm trùng, kháng thể kháng Chlamydia có thể phát hiện được sau 1-2 tuần, tét Frei và kháng thể huyết thanh đặc hiệu LGV- Chlamydia dương tính. Nếu không điều trị , LGV- Chlamydia có thể tồn tại trong doanh nghiệp 10-20 năm và có thể gây nhiễm trùng lan rộng.
III. TRIỆU CHỨNG:
Thời gian ủ bệnh lấp lửng : 1 tuần đến 2-3 tháng.
3.1. Giai đoạn tiên phát
– Thương tổn tiên phát có thể có các hình thái: sẩn, loét nông hoặc chợt, tổn thương dạng herpes hoặc viêm niệu đạo không đặc hiệu. Thương tổn không có biểu hiện hoặc kín đáo, chính vì như thế bệnh nhân không nhìn thấy bị bệnh , Sau đó khỏi nhanh không để lại sẹo. Nam hay bị ở rãnh quy đầu, dây hãm, dương vật hoặc hạ nang. Nữ hay bị ở môi lớn, môi nhỏ, chạc cửa mình , tiền đình âm đạo. Nếu tổn thương loét hay chợt ở trong niệu đạo thì gây biểu hiện viêm niệu đạo không đặc hiệu, tiết mủ nhày. Ở những người đồng tính quan hệ dục tình đường hậu môn , viêm ru ột kết hoặc viêm trực tràng ruột kết là bộc lộ thường gặp trong thời đoạn này.
– Nam có thể bị viêm bạch mạch thành dải giống như dây thừng ở thân dương vật và lan rộng hơn gây viêm mạch bạch huyết phân thành hột xoài. Hột xoài có thể vỡ tạo nên các đường ngầm và lỗ rò niệu đạo gây xơ hoá, sẹo biến dạng dương vật. Viêm bạch mạch thường gặp , đương nhiên phù nề tại chỗ và vùng phụ cận , nam gây giả phimosis, nữ bị phù nề sinh dục. Nếu tổn thương ở miệng, họng thì gây viêm bạch mạch hàm dưới hoặc hạch bạch huyết cổ.
3.2. Giai đoạn thứ phát (Hội chứng bẹn: inguinal syndrome)
– Nam giới bộc lộ sưng phù nề hạch bẹn thường gặp nhất của thời đoạn này và là lý do đưa họ đi khám bệnh. Thời gian hiện ra biểu hiện này từ 10 – 30 ngày nhưng cũng có khi tới 4 – 6 tháng sau khi nhiễm trùng.
– Sưng hạch bẹn một bên gặp ở 2/3 trường hợp . Khởi đầu là đám cứng, đau nhẹ rồi to dần lên trong 1-2 tuần lễ. Triệu chứng toàn thân sốt cao trong thời đoạn này có thể do Chlamydia lan toả khắp thân thể mặc dầu không có biểu hiện sưng hạch hay viêm tại chỗ. Các biểu hiện khác do vi khuẩn lan toả trong thân thể : viêm gan, viêm phổi và có thể viêm khớp. Cũng thường gặp tăng bạch cầu , rối loạn tác dụng gan, tốc độ lắng máu tăng.
– Sau 1 – 2 tuần, hạch sưng to nhanh, đau vùng bẹn, da trên mặt phẳng đỏ, hạch dính với doanh nghiệp trở nên mềm nhùng nhằng , khi da chuyển màu xám thì hạch sắp vỡ và có hình ảnh “quả bóng xanh”. Thường đương nhiên sốt, mất ngủ, mỏi mệt và đau. Khi hạch vỡ, hiện ra nhiều lỗ dò như vòi hoa sen , các đường hầm thông với nhau, mủ đặc sánh màu vàng xanh. Quá trình lành sẹo muộn, sẹo co rúm ở vùng bẹn và là bộc lộ rút cục của bệnh ở phần lớn bệnh nhân nam giới mà không để lại di chứng. Khoảng 20% bị tái phát sưng hạch ở những người không điều trị .
– Có khoảng 1/3 số trường hợp hạch mềm nhùng nhằng và vỡ mủ, các trường hợp còn lại phát triển chậm và hiện ra một đám cứng ở vùng bẹn mà không vỡ mủ. Khoảng 20% trường hợp hạch vùng đùi cũng sưng to và được đứt quãng với hạch bẹn bởi dây chằng Poupart tạo nên tín hiệu rãnh bẹn được xem là tín hiệu đặc thù của bệnh hột xoài. Ở phụ nữ , khoảng 20 – 30% có hội chứng bẹn. Hạch hố chậu và hạch dây lưng viêm có thể gây nên đau bụng, đau lưng, nhất là khi nằm ngửa làm kết luận nhầm với viêm ru ột thừa hay áp xe vòi trứng – buồng trứng. Hậu quả để lại có thể gây dính các doanh nghiệp , cơ quan trong hố chậu.
3.3. Hội chứng hậu môn – trực tràng – sinh dục
– Hội chứng có bộc lộ viêm trực tràng ruột kết bán cấp, quá sản doanh nghiệp bạch huyết quanh trực tràng và ruột. Biểu hiện muộn hoặc kinh niên là áp xe quanh trực tràng, gây các lỗ dò trực tràng – âm đạo và trực tràng ụ ngồi, dò hậu môn và gây chít hẹp trực tràng (Hội chứng Jersild).
– Quá sản phì đại doanh nghiệp bạch huyết còn gây trĩ bạch huyết và sùi giống hạt cơm quanh hậu môn . Bệnh hay gặp ở nữ, lúc đầu viêm bạch mạch, phát triển kinh niên gây phù, xơ hóa doanh nghiệp tạo nên đám tổn thương cứng, phì đại, đau gây biến dạng vùng sinh dục- hậu môn .
3.4. Cận lâm sàng
– Phản ứng nhất định bổ thể mẫn cảm và dương tính sớm hơn thể nghiệm kháng nguyên Frei. Tuy nhiên, có thể dương tính chéo với các nhiễm trùng Chlamydia khác. Kháng thể có thể tồn tại trong nhiều năm. Trong thời gian nhiễm khuẩn LGV- Chlamydia hoạt tính hiện giá 1/64.
– Test Frei tiêm trong da mặt trước cẳng tay, đọc sau 48h. Phản ứng này dương tính khá muộn, 2-8 tuần sau khi nhiễm trùng và có thể tồn tại rất lâu mặc dầu đã điều trị khỏi bệnh.
– Phản ứng miễn nhiễm huỳnh quang trực tiếp (microimmunofluorescent) mẫn cảm hơn giận dữ nhất định bổ thể nhưng chỉ có ở một số phòng xét nghiệm hiện đại .
– Nuôi cấy phân lập Chlamydia ở não chuột, phôi trứng gà hoặc doanh nghiệp tế bào. Thường lấy bệnh phẩm mủ nhưng tỷ lệ dương tính < 30%.
– PCR hoặc các kỹ thuật khuyếch đại nuclid acid khác (Nucleic acid amplification test- NAAT) có độ nhạy và đặc hiệu cao hơn nuôi cấy phát hiện LGV- Chlamydia.
3.5. Chẩn đoán:
3.5.1. Chẩn đoán chứng thực
Dựa vào:
– Tiền sử bệnh
– Lâm sàng
– Xét nghiệm
3.5.2. Chẩn đoán nhận biết
– Giai đoạn tiên phát: Herpes sinh dục, hạ cam, tim la .
– Giai đoạn thứ phát: Thoát vị bẹn nghẹt, bệnh dịch hạch, bệnh Tularemia, lao, herpes sinh dục, tim la , hạ cam, bệnh Hodgkin.
– Hội chứng hậu môn – trực tràng – sinh dục: Trực tràng chít hẹp do ung bứu , sang chấn, lao, nấm actinomycosis, giun chỉ.
IV. ĐIỀU TRỊ:
– Có nhiều bài thuốc được sử dụng điều trị bệnh hột xoài chi tiết như sau:
+ Azithromycin 1g/ngày trong 21 ngày, hoặc
+ Doxycyclin 100mg uống 2 viên/ngày trong 21 ngày hoặc
+ Erythromycin 500mg uống 4 lần/ngày trong 21 ngày hoặc
+ Tetracyclin 500mg uống 4 lần/ngày trong 21 ngày.
– Kháng sinh có tác dụng rút ngắn thời gian phát triển của hạch bẹn và giảm bớt được biến chứng. Các hạch mềm đã làm mủ cần chọc hút để tránh bị vỡ
– Chú ý: không dùng tetraxyclin và doxycyclin cho phụ nữ có thai và con bú, trẻ dưới 7 tuổi.
– Các di chứng chít hẹp trực tràng, các lỗ dò và phù voi có thể cần phải can thiệp ngoại khoa.
– Bạn tình cần được khám và điều trị vừa đủ .
Item :130
Bệnh hột xoài hay u hạt Lympho sinh dục (Lymphogranuloma venereum- LGV) là một bệnh lây truyền qua đường tình dục do vi khuẩn Chlamydia trachomatis (C
