ĐẠI CƯƠNG
1. Định nghĩa
– Bệnh do vi rút Ebola (trước đây gọi là sốt xuất huyết Ebola) là một bệnh nhiễm trùng nặng, tỉ lệ tử trận có thể lên đến 90%.
– Bệnh lây truyền do xúc tiếp trực tiếp với mô, máu và dịch cơ thể của động vật hoặc người nhiễm bệnh, có thể bùng phát thành dịch. Vi rút có thể lây truyền từ người sang người do xúc tiếp trực tiếp thông qua vết thương da hoặc niêm mạc với máu, chất tiết và dịch cơ thể (phân, nước tiểu , nước miếng , tinh dịch ) của người bị nhiễm. Người cũng có thể mắc Ebola do xúc tiếp với các công cụ hoặc đồ vật của người bệnh bị nhiễm như áo quần , chăn, kim tiêm đã sử dụng.
2. Tác nhân gây bệnh
– Vi rút Ebola là một trong ba giống thuộc họ Filoviridae family (filovirus), cùng với Marburgvirus và Cuevavirus. Ebolavirus bao gồm 5 chủng đặc biệt là:
+ Zaire ebolavirus (EBOV)
+ Sudan ebolavirus (SUDV)
+ Bundibugyo ebolavirus (BDBV)
+ Taï Forest ebolavirus (TAFV).
+ Reston ebolavirus (RESTV)
Trong đó BDBV, EBOV, và SUDV đã từng gây dịch lớn tại châu Phi, khi mà RESTV và TAFV chưa từng gây dịch.
3. Đối tượng nguy cơ mắc bệnh :
+ Thợ săn, người sống trong rừng có xúc tiếp với động vật ốm hoặc chết (tinh tinh, vượn người, khỉ rừng, linh dương, nhím, dơi ăn quả…)
+ Thành viên gia đình hoặc những người có xúc tiếp gần với người mắc bệnh
+ Nhân viên lễ tang, người có xúc tiếp trực tiếp với thi thể người bệnh
+ Nhân viên y tế trực tiếp chú tâm người bệnh
TRIỆU CHỨNG LÂM SÀN VÀ CẬN LÂM SÀNG.
1. Lâm sàng
– Thời gian ủ bệnh nhàng nhàng là 2-21 ngày
– Các biểu hiện thường gặp bao gồm:
+ Sốt cấp tính
+ Đau đầu, đau mỏi cơ
+ Nôn/buồn nôn
+ Tiêu chảy
+ Đau bụng
+ Viêm kết mạc
– Phát ban: Ban đầu ban nhú đỏ sẫm mầu như đinh ghim tập trung ở nang lông, sau xuất hiện nên thương tổn ban dát sẩn có ranh giới rõ và chung cuộc hợp thành ban lan tỏa, thường trong tuần đầu của bệnh.
– Triệu chứng xuất huyết
+ Đi ngoài phân đen
+ Chảy máu nơi tiêm truyền
+ Ho máu, chảy máu chân răng
+ Đái máu
+ Chảy máu âm đạo
2. Xét nghiệm
– Công thức máu: thường có giảm bạch cầu , giảm tiểu cầu
– Hóa sinh máu: tăng AST, ALT. Creatinin máu và ure có thể tăng trong thời gian phát triển của bệnh
– Đông máu: rối loạn đông máu nội quản tản mát
– Xét nghiệm nước tiểu : protein niệu
– Xét nghiệm phát hiện căn do : tìm kháng nguyên, kháng thể, PCR và nuôi cấy vi rút. Bệnh phẩm sử dụng để chẩn đoán là máu được bảo quản trong môi trường vận chuyển và tuân theo lao lý bình an vận chuyển vi rút lây truyền qua đường máu.
CHẨN ĐOÁN
1. Ca bệnh nghi ngại :
– Có nhân tố dịch tễ trong vòng 3 tuần trước khi phát khởi biểu hiện :
+ Tiếp xúc với máu hay dịch cơ thể của người bệnh được xác định hoặc nghi nhiễm Ebola
+ Sống hay đi tới vùng dịch Ebola đang lưu hành
+ Trực tiếp xử lý, xúc tiếp với dơi, chuột hoặc động vật linh trưởng từ các vùng dịch tễ
– Có thuyết trình lâm sàng của bệnh
2. Ca bệnh xác định :
Là ca bệnh nghi ngại và được chứng minh bằng xét nghiệm PCR dương tính.
3. Chẩn đoán nhận biết :
– Bệnh do vi rút Ebola cần phải nhận biết với:
+ Sốt xuất huyết Dengue
+ Bệnh do Streptococcus suis
+ Nhiễm trùng huyết do não mô cầu
+ Nhiễm khuẩn huyết và sốc nhiễm khuẩn
+ Leptospira
+ Sốt rét có biến chứng
ĐIỀU TRỊ
1. Nguyên tắc chữa trị :
– Không có chữa trị đặc hiệu, cơ bản là chữa trị giúp sức
– Các ca bệnh nghi ngại đều phải được khám tại bệnh viện, cách ly và lấy mẫu bệnh phẩm gửi làm xét nghiệm đặc hiệu để chẩn đoán bệnh. Các ca bệnh xác định cần phải nhập viện chữa trị và cách ly hoàn toàn.
2. Điều trị giúp sức :
|
Triệu chứng |
Xử trí |
|
Sốt > 38oC |
– Hạ nhiệt bằng Paracetamol: 10-15mg/kg khối lượng mỗi 4-6 giờ, không thật 60mg/kg khối lượng /ngày. – Tránh dùng các NSAIDs (Diclofenac, Ibupropen,…) hoặc thuốc nhóm Salicylate vì làm nặng rối loạn đông máu. |
|
Đau |
– Giảm đau bằng Paracetamol 10-15mg/kg khối lượng mỗi 4-6 giờ, không thật 60mg/kg khối lượng /ngày (nếu mức độ nhẹ) hoặc Morphin (nếu mức độ nhàng nhàng hoặc nặng). – Tránh dùng các NSAIDs (Diclofenac, Ibupropen,…) hoặc thuốc nhóm Salicylate vì làm nặng rối loạn đông máu. |
|
Tiêu chảy, nôn, có tín hiệu mất nước |
– Cho uống Oresol ngay cả trùng hợp có tín hiệu mất nước. – Theo dõi sát các tín hiệu mất nước và bù dịch tương ứng theo phác đồ. – Buồn nôn và nôn rất thường gặp . Các thuốc chống nôn có thể làm giảm biểu hiện và giúp người bệnh uống được Oresol. + Đối với người lớn: Chlorpromazine 25-50mg tiêm bắp 4 lần/ngày hoặc Metoclopramide 10mg tiêm tĩnh mạch/uống 3 lần/ngày đến khi người bệnh hết nôn. + Đối với trẻ em trên 2 tuổi: dùng Promethazine HCl , uống vào lúc đi ngủ đêm hôm trước, lặp lại sau buổi sáng hôm sau nếu cần thiết : 2-5 tuổi : 5 mg , 5-10 tuổi : 10 mg ,10-18 tuổi: 20-25 mg , chu đáo theo dõi các tín hiệu ngoại tháp. |
|
Co giật |
– Dùng Diazepam để cắt cơn giật, người lớn: 20mg trẻ em : 0,1-0,3mg/kg, tiêm tĩnh mạch chậm. sau đó khống chế cơn giật bằng Phenobacbital, người lớn: 10mg/kg, trẻ em : 10-15mg/kg, truyền tĩnh mạch chậm trong 15 phút. |
|
Dấu hiệu của chảy máu cấp/tái nhợt mức độ nhàng nhàng đến nặng/các tín hiệu cấp cứu của sốc giảm khối lượng tuần hoàn |
– Truyền máu và các chế phẩm của máu. |
|
Sốc, suy đa tạng (nếu có) |
– cam kết khối lượng tuần hoàn, cân bằng dịch, gia hạn huyết áp , lợi tiểu. – Lọc máu, giúp sức ECMO khi có công năng |
3. Lưu ý với một số nhóm người bệnh :
– Phụ nữ mang thai: có nguy cơ sảy thai/đẻ non, chảy máu sau sinh không hề nhỏ . Việc công năng dùng oxytocin và các can thiệp sau sinh cần tuân hành đúng các chỉ dẫn nhằm giúp người bệnh cầm máu.
– Phụ nữ cho con bú: vi rút Ebola có thể truyền qua sữa mẹ. Khi nghi ngại mẹ bị nhiễm bệnh, mẹ và trẻ cần được nhập viện và cách ly cho đến khi loại trừ nhiễm bệnh. Mẹ nên ngừng cho con bú.
4. Tiêu chuẩn xuất viện:
Bệnh nhân được xuất viện khi:
– ≥ 3 ngày không sốt và không có các tín hiệu gợi ý có sự loại trừ vi rút ra môi trường như: đại tiện phân lỏng, ho, chảy máu,…
– Các biểu hiện lâm sàng cải thiện tốt, thực trạng người bệnh bình ổn , có thể tự tiến hành các hoạt động thường ngày .
– Trong trường hợp làm được xét nghiệm:
+ Kết quả PCR vi rút Ebola âm tính (từ ngày thứ 3 trở đi Tính từ lúc khi phát khởi ).
+ Nếu xét nghiệm PCR vi rút Ebola âm tính 2 lần liên tục , làm cách nhamờ ám thiểu 48 giờ, trong đó có ít ra 1 xét nghiệm làm vào ngày thứ 3 trở đi Tính từ lúc khi phát khởi mà các biểu hiện lâm sàng không cải thiện , có thể chuyển người bệnh ra khỏi Khu Vực cách ly để tiếp tục chú tâm .
Item :146
Bệnh lây truyền do tiếp xúc trực tiếp với mô, máu và dịch cơ thể của động vật hoặc người nhiễm bệnh, có thể bùng phát thành dịch. Vi rút có thể lây truyền từ người
